Mikrobiota jelitowa a rozwój układu odpornościowego u dzieci

07 07 2025

Zespół badawczy kierowany przez dr Agnieszkę Lipińską-Opałkę z Wydziału Medycznego UW otrzymał dofinansowanie IDUB na realizację projektu „Wpływ sposobu żywienia oraz chorobowości niemowląt na skład flory bakteryjnej przewodu pokarmowego. Prospektywne badanie kohortowe”. Celem badania jest ocena wpływu karmienia piersią i stosowanej antybiotykoterapii u dzieci w pierwszym roku życia na skład mikrobioty przewodu pokarmowego.

W ramach programu „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza” na Wydziale Medycznym UW prowadzony jest projekt pt.: „Wpływ sposobu żywienia oraz chorobowości niemowląt na skład flory bakteryjnej przewodu pokarmowego. Prospektywne badanie kohortowe”.

Projekt otrzymał dofinansowanie w wysokości do 60 000 zł z funduszy IDUB. Liderem zespołu badawczego jest dr n. med. Agnieszka Lipińska-Opałka, specjalista pediatrii i alergologii, kierownik studiów ds. studenckich na kierunku lekarskim UW oraz zastępca redaktora naczelnego czasopisma „Pediatria i medycyna rodzinna”, afiliowanego przy Wydziale Medycznym UW.

Reakcja odstawienia

Kształtowanie się mikrobiomu jelitowego we wczesnym okresie życia to złożony proces z trwałymi konsekwencjami dla organizmu. Na skład mikrobioty przewodu pokarmowego wpływa wiele aspektów. Karmienie piersią, liczba infekcji dróg oddechowych oraz stosowana farmakoterapia uznawane są za najbardziej wpływowe czynniki kształtujące dziecięcy mikrobiom. Już od momentu narodzin, bakterie, grzyby pierwotniaki i wirusy kolonizują organizm dziecka, wpływając na kształtowanie układu odpornościowego.

W pierwszych tygodniach życia noworodków, mikrobiota jelitowa jest kształtowana przede wszystkim przez składniki odżywcze i immunologiczne mleka matki. Zmienia się ona jednak po wprowadzeniu pokarmów stałych w okresie odstawienia od piersi, co prowadzi do intensywnej reakcji immunologicznej, nazywanej „reakcją odstawienia”. Ta reakcja jest niezbędna dla prawidłowego rozwoju układu odpornościowego. Jej zakłócenie może prowadzić do zwiększonej podatności na różne choroby w późniejszym życiu.

Zmienność mikrobioty jelitowej

Zespół badawczy zajmie się oceną wpływu karmienia piersią i stosowanej antybiotykoterapii u dzieci w pierwszym roku życia na skład mikrobioty przewodu pokarmowego.

– Planujemy przeprowadzić analizę, jak sposób karmienia, antybiotykoterapia czy przebyte infekcje wpływają na mikrobiotę jelitową niemowląt. Dodatkowo będziemy też badać wybrane parametry immunologiczne związane z mlekiem matki. Prace zostały zaprojektowane jako obserwacyjne, prospektywne badanie kohortowe z okresem obserwacji wynoszącym 12 miesięcy – opowiada o celach projektu dr Agnieszka Lipińska-Opałka.

Do oceny zmienności mikrobioty jelitowej zostanie zastosowane sekwencjonowanie genomowe metodą nanoporową, które pozwala na generowanie długich odczytów DNA, co z kolei przekłada się na wysoką zdolność do identyfikacji bakterii na poziomie gatunkowym, a nawet szczepowym. Dodatkowo umożliwia wykrycie pełnych genów funkcjonalnych, w tym genów oporności na antybiotyki oraz elementów mobilnych, co ma kluczowe znaczenie w analizie wpływu farmakoterapii na mikrobiotę.

–  Ta technologia umożliwia uzyskanie głębokiego i wielowymiarowego profilu mikrobiomu jelitowego niemowląt. Wysoka czułość i rozdzielczość metody sprawia, że jest ona szczególnie przydatna w analizie wczesnych, dynamicznych etapów kształtowania się mikrobioty jelitowej, które są kluczowe dla zrozumienia zależności między jej składem a czynnikami środowiskowymi i klinicznymi – wyjaśnia badaczka.

Na podstawie analizy danych z projektu można przewidywać długoterminowe skutki zdrowotne wynikające z różnych wzorców mikroflory jelitowej w dzieciństwie. Ostateczne wyniki badań mogą posłużyć jako podstawa do formułowania rekomendacji żywieniowych i zdrowotnych. Mogą się również przyczynić do lepszego zrozumienia złożonych interakcji między żywieniem, infekcjami a mikrobiotą jelitową.

Źródło grafiki: WIM-PIB