Medyczne Horyzonty UW: Nauka zaczyna się od szacunku

11 04 2025

O zasadach etycznych w kształceniu na kierunku lekarskim, nauce anatomii i poszanowaniu tożsamości pacjentów opowiada dr hab. n. med. Marcin Wiśniewski z Pracowni Anatomii Prawidłowej Wydziału Medycznego UW, pełnomocnik rektora UW ds. donacji. Podkast został wyemitowany 7 kwietnia w Akademickim Radiu Kampus.

Na Uniwersytecie Warszawskim funkcjonuje Program Świadomej Donacji zwłok na cele dydaktyczne i naukowe. Założeniem Programu jest pozyskiwanie od świadomych i dobrowolnych ofiarodawców ich ciał po śmierci na cele prowadzenia badań naukowych i dydaktyki, wynikających z programu studiów na kierunku lekarskim UW. W kadencji 2024–2028, pełnomocnikiem rektora ds. donacji jest dr hab. n. med. Marcin Wiśniewski z Pracowni Anatomii Prawidłowej UW.

W podkaście zrealizowanym w ramach cyklu „Medyczne Horyzonty UW” prof. Wiśniewski zaznacza jak istotne są kwestie etyczne, poszanowanie tożsamości pacjentów i tajemnica zawodowa w profesji lekarza, ale też podczas kształcenia studenta na kierunku lekarskim.

– Zarówno w anatomii, patomorfologii, jak i medycynie sądowej obowiązują takie same standardy związane z tajemnicą służbową, nieujawnianiem danych, niepublikowaniem materiałów związanych z prowadzeniem tego typu zajęć – podkreśla wykładowca.

Dla studentów wyznacznikiem wejścia w nauki medyczne jest anatomia. Bez ciał donatorów możemy jedynie uczyć teoretycznie anatomii, jako wprowadzenie do głównego przedmiotu

– zaznacza prof. Marcin Wiśniewski, pełnomocnik rektora UW ds. donacji.

Zaczynamy od osteologii

Studenci kierunku lekarskiego na Uniwersytecie Warszawskim naukę anatomii rozpoczynają od osteologii.

– Na pierwszych zajęciach studenci nie mają kontaktu ze zwłokami. Dopiero po wprowadzeniu z osteologii, zaczynamy omawianie anatomii człowieka od kończyny górnej, która jest izolowanym preparatem – mówi wykładowca, dodając: – Podczas zajęć obserwujemy zachowanie studentów. Uczulamy ich na postępowanie zgodne z zasadami etycznymi, ponieważ jest to jeden z kluczowych elementów ich przyszłego zawodu.

Według prof. Wiśniewskiego, praca ze zwłokami powinna uwrażliwić studenta na drugiego człowieka, stanowiąc jednocześnie obraz jego człowieczeństwa: – Dzięki donatorom ciał na cele naukowe studenci mogą się uczyć. Jest to dar, bez którego postęp medycyny byłby niemożliwy.

Prof. Marcin Wiśniewski podkreśla, że wykorzystanie modeli wirtualnych lub 3D pełni rolę wspomagającą  w procesie nauczania anatomii i w żaden sposób nie może zastąpić nauki na prawdziwym materiale.

– Praktycznie w każdym ciele występują pewne różnice anatomiczne. Żaden model nigdy nie odda realistycznych stosunków anatomicznych – twierdzi wykładowca.

Zakazane sekcje

Przez wiele wieków sekcje zwłok były zakazane edyktami papieskimi, a najwcześniejsze zapisy sekcji zostały sporządzone przez greckiego lekarza Galena z Pergamonu, który badał objawy pacjenta i dotkniętą chorobą część ciała. Mimo że Galen w swoim traktacie „O procedurach anatomicznych” zakładał, iż anatomia człowieka jest taka sama jak anatomia zwierząt, jego dzieło było przez wiele wieków uważane za wzorzec medyczny.

– Praktycznie do XV wieku obowiązywała anatomia Galena. Od 1300 roku sekcje były wykonywane na podstawie zgody papiestwa – najczęściej była to jedna sekcja rocznie. Pierwsza udokumentowana sekcja anatomiczna odbyła się w Bolonii i została przeprowadzona przez włoskiego anatoma prof. Mundino de Lucci – opowiada prof. Marcin Wiśniewski.

Pełne nagranie wywiadu w Akademickim Radiu Kampus jest dostępne na platformie YouTube Wydziału Medycznego UW: